نگرانی ها از مصرف خودسرانه دگزامتازون در بازار دارویی افغانستان.

نویسنده:‌ زهرا اخلاقی
ماستر تغذیه و صحت عامه

نتایج کارآزمایی‌های متخصصان انگلیسی نشان داد دگزامتازون میزان مرگ و میر را در میان بیماران بسیار حاد کووید-۱۹ بستری در بیمارستان‌ها کاهش می‌دهد.
دگزامتازون(Dexamethasone) ازداروهای مهارکننده سیستم ایمنی است که از دهه شصت میلادی در دسترس بوده و برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها از آسم گرفته تا آرتریت روماتوئید استفاده می شده است.این دارو از دسته گلیکوکورتیکوئیدهای طولانی الاثر است و در درمان التهابات پوستی، مفاصل، ریه ها وسایر ارگان ها استفاده می شود. همچنین در درمان آرتریت،آسم،هپاتیت اتوایمیون، بیماری کرونا و.. کاربرد دارد. دگزامتازون یکی از پرمصرف ترین داروهای نسخ پزشکان است.
به گفته پژوهشگران دانشگاه اکسفورد استفاده از آن برای بیماران متصل به ونتیلاتور می تواند جان یک نفر را از هر سه نفر بیمار در شرف مرگ نجات دهد.در مورد بیمارانی که فقط از اکسیژن استفاده می کنند، کارآیی آن کمتر بوده و به جلوگیری از مرگ یک نفر در هر پنج نفر بیمار در شرف مرگ منجر می شود.در مورد بیمارانی که از دستگاه های تنفسی استفاده نمی کنند این دارو تاثیر نداشته است.
دگزامتازون در نسخه های تجویزی برای پیشگیری و درمان بیماران کرونایی جایی ندارد؛ مگر در بیماران بستری در آی سی یو، یعنی در آن دسته ازمریضانی که با دستگاه های اکسیژن و یا تنفس مصنوعی شانس کمی برای ادامه حیات دارند اثربخشی آن در سایر مبتلایان به شکل خفیف تر ویروس کرونا که اکثریت را تشکیل می‌دهند، ثابت نشده است ودر واقع سرکوب سیستم ایمنی آنها در چنین شرایطی مفید هم نیست.
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، تدروس آدهانوم مدیرکل این سازمان از نتایج اولیه حاکی از تاثیر مثبت داروی دگزامتازون در نجات جان آن دسته از افراد مبتلا به بیماری کووید-۱۹ که در شرایط بحرانی هستند، ابراز خرسندی نموده است.قرار است سازمان جهانی بهداشت به زودی تحقیقات خود را بر داروی دگزامتازون تکمیل کرده  و دستورالعمل نحوه و چگونگی مصرف این دارو را اعلام نماید.
خبرها در مورد داروی دگزامتازون امید بخش است، در صورتی که در آزمایش‌های بعدی هم اثرات دگزامتازون تایید شود، کشورهای فقیر هم می‌توانند به صورت گسترده از آن استفاده کنند. ارزانی و فراوانی این دارو بخصوص برای کشورهای فقیر که با کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند امتیاز بزرگی است.

نگرانی ها از مصرف خودسرانه دگزامتازون در بازار دارویی افغانستان:
از همان ساعات اولیه پخش خبر مربوط به تاثیر دگزامتازون بر بیماران کووید ۱۹ از سوی بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی نظرات غیر کارشناسانه مبنی بر تهیه  و استفاده دگزامتازون در صورت بروز علایم کرونا منتشر شد. با توجه به وضعیت  اوج شیوع کرونا در افغانستان نشر اینگونه اخبار از سوی افراد غیر کارشناس می تواند بازار دارویی را متلاطم و قیمت دارو را به چندین برابر بطور کاذب افزایش دهد .همچنین استفاده خود سرانه وبیش از حد آن باعث عوارض جانبی خطرناک وجبران ناپذیری می شوند که باید توجه داشت.
بار دیگر لازم به یادآوری است که اثربخشی این دارو تنها در مبتلایان به مرحله بحرانی کرونا که در شفاخانه تحت انتوباسیون ( لوله گذاری در قسمت برونش) مشاهده شده است و در صورت استفاده در مبتلایان به درجات خفیف کرونا نه تنها مفید نیست؛ بلکه سبب سرکوب سیستم ایمنی شده و اوضاع را وخیم تر می کند.
شایع ترین عوارض ان شامل اختلالات گوارشی، اختلالات خواب، افزایش وزن، بالارفتن فشارخون، افزایش قند خون در بیماران دیابت و مهمترین عوارض آن شامل تشنج،نارسایی قلبی ،ترومبو آمبولی و پانکراتیت می شود.
از آنجایی که درافغانستان کمتر ‌محدودیتی مبنی بر توزیع و استفاده دارو وجود دارد، از مردم عزیز خواهش می گردد که از نشر اینگونه اخبار بدون ذکر هیچ قید و شرطی بپرهیزند و بطور جدی از مصرف خودسرانه این دارو خودداری نمایند. همکاران و پزشکان عزیز حتما مطلع هستند که این دارو فقط توسط متخصص هایی که در آی سی یو هستند تجویز می‌شود و منظور این مقاله، استفاده از دگزامتازون توسط مردم عادی و حتی پزشک عمومی و متخصصانی که در بخش‌هایی غیر آی سی یو حضور دارند، نمی باشد.همچنین از فارمسیست های محترم انتظار می رود که این دارو را بدون نسخه متخصص در دسترس مردم قرار ندهند!