سکوت زنان افغان در برابر آزار و اذیت جنسی در جامعه

فریحه ممتاز

آزار و اذیت جنسی همانند هزاران معضل دیگر دامنگیر زنان افغانستانی است. اما در مقابل، نظر به ساختار فرهنگی جامعه،  زنان در مقابل این عمل شنیع سکوت اختیار می کنند. هدف اصلی این تحقیق،  تشویق و تحریک زنان قربانی آزار جنسی برای شکستاندن سکوت شان  و دادخواهی  نمودن شان است. تا باشد متجاوز را به سزای عمل اش برسانند. گرچند که در این جامعه، زیاد از عدل و عدالت خبری نیست  اما تا حدی می شود از تکرار عمل متجاوز،  جلوگیری کرد و به نحو از انحناء به یک همجنس شان که مبادا اوهم مورد شکار چنین عمل زشت قرار گیرد کمک برسانند. 

آزار و اذیت جنسی پدیده ی است که امکان وقوع آن در هر جامعه متصور است، اما شدت و نوعیت آن در جوامع مختلف یکسان نیست چون متغییر های همچون فرهنگ، سنت، میزان آگاهی و همبستگی اجتماعی در آن تاثیر گذار است.

آزار و اذیت جنسی به هر نوع پیشنهاد جنسی، تقاضای عمل جنسی، آزار فیزیکی و کلامی که دارای ماهیت جنسی بوده  و یا هر نوع رفتار جنسی  که منجر به اهانت یا تحقیر کسی دیگر شود،  گفته می شود. 

واکنش زنان در برابر این نوع اذیت متفاوت است، همچون، مدارا« سکوت»، اعتراض، ترک محیط کار و… اما زنان افغان در بسیاری از مواقع در مقابل چنین اعمال سکوت اختیار می کنند.  طی  تازه ترین تحقیق که توسط کمسیون حقوق بشر افغانستان صورت گرفته، و در دوم قوس سال جاری منتشر گرید،  ۱۲۳ مورد خشونت و آزار جنسی  با زنان در دفاتر منطقه ای  و ولایتی این کمسیون ثبت شده است.   همچنان کمسیون حقوق بشر افغانستان، در سال ۱۳۹۲ هجری شمسی گزارش پژوهشی با عنوان ‹ عوامل و زمینه های تجاوز جنسی و قتل ناموسی در افغانستان › به نشر رسانید.

بر اساس این گزارش، از شروع سال ۱۳۹۰ تا پایان ماه ثور ۱۳۹۲ خورشیدی، به تعداد ۱۶۳ مورد آزار جنسی بر زنان و دختران در اماکن چون، سرک ها، مراکز آموزشی، محلات کار و وسایط حمل و نقل صورت گرفته است. تعداد کمی از این قضایا در دفتر این کمسیون ثبت گردیده، اما با تاسف تعداد بیشتر آن کتمان شده و یا زنان سکوت اختیار نمودند. که مورد  اصلی این پژوهش را سکوت زنان در برابر این عمل شنیع تشکیل می دهد و همچنان راه های بیرون رفت از این معضل اجتماعی را به بحث خواهیم گرفت. چون پیامد های این گونه خشونت ها باعث به انزوا روی زنان از جامعه می شود و همچنان زنان،  دیگر با امنیت خاطر در اجتماع وارد شده نمی توانند.

سکوت زنان در برابر آزار و اذیت جنسی بیشتر متاثر از فرهنگ و ساختار جامعه است، چون جامعه سنتی افغانستان به زن اجازه بلند نمودن صدایش را نداده، ولوکه  این صدا در برابر بی عدالتی و اعمال غیر انسانی بلند شود. و همچنان در  جامعه  مردسالار  افغانستان،  شخص مزاحم و متجاوز نه تنها مجازات نمی شود، بلکه مقصر اصلی شخص قربانی  قلمداد می شود. این همه  باعث شده که قربانی، سکوت اختیار کند و مزاحم هم به  عمل زشت اش ادامه دهد.

تعریف آزار و اذیت جنسی

آزار و اذیت جنسی که احتمال وقوع آن در هر جا متصور است، نظر به نوعیت و شدت از یکدیگر متفاوت اند. و قربانی آزار جنسی  در بیشتر اوقات  زنان و بعضا اطفال می باشد.  شدت آزار جنسی در جوامع مختلف و نظر به فرهنگ های مختلف  فرق دارد. ساده ترین  نوع آزار و اذیت  جنسی  آزار کلامی است تا شدیدترین آن که تجاوز جنسی است. پس آزار و اذیت جنسی را می توان چنین تعریف نمود. آزار و اذیت جنسی عبارت است از تحمیل تقاضای جنسی بر فرد بدون در نظر گرفتن رضایت او و این حالت زمانی صورت می گیرد که مناسبات قدرت نابرابر باشد.  آزار و اذیت جنسی اشکال رفتاری متنوع دارد که از طریق چشم، لفظ، لمس ناخواسته و فشلر ناخواسته برای موافقت با رابطه ی جنسی  صورت می گیرد. 

دلایل سکوت  زنان در مقابل  آزار و اذیت جنسی 

 نظر به فرهنگ مردسالار و زن ستیز  که در جامعه افغانی وجود دارد زنان همواره قربانی هرنوع ظلم و شتم قرار گرفتند و می گیرند، در فرهنگ و سنت ما تاکید قطعی بر پایین بودن صدای زن صورت گرفته است و شنیده صدای زن توسط مرد بیگانه را گناه بس عظیم  گفتند. و بارها و بارها در محیط خانواده خنده بلند و صدای بلند اعضای مونث خانواده به چشم حقارت دیده شده و بر پخش بودن آن اسرار صورت گرفته. پس چگونه یک زن که مورد اذیت جنسی قرار گرفته صدای عدالت بلند کند، صدای که در طفلیت خفه شده بود برای اینکه برادر و پدر اش روانه جهنم نشوند ویا آن صدا مایه بی آبرویی خانواده نشود. اینجاست که قربانی آزار و اذیت جنسی  به خودسانسوری روی می آورد . به همین گونه در جامعه ما همواره زنان موجودات ضعیف و نیازمند تلقی می شوند و برای نگهداشتن شان به همین شکل،  خیلی ها سعی و تلاش صورت می گیرد.

عامل اقتصادی

ساختار جامعه مردسالار و زن ستیز  باعث گردیده است که زنان فقط در امور خانواده مصروف باشند و زمینه کار و فعالیت به  زنان در خارج از امور منزل خیلی ها ناچیز است.  زنانیکه در بیرون از خانه مصروف تحصیل و یا اجرای وظیفه هستند با هزاران نوع محدودیت و مشکلات روبرو اند و از آن جمله آزار و اذیت جنسی ، اما با تاسف فراوان بیشترین عکس العمل را که انجام می دهند فقط و فقط سکوت و خود سانسوری است. چون با بلند کردن صدا فورا خودشان مقصر قلمداد می گردند و از کار وظیفه سبک دوش می شوند و بدتر از همه از سوی خانواده طرد می شوند.

البته ناگفته نباید گذاشت که این هم  تنها در زنان شاغل و مصروف تحصیل  مشهود نیست . بلکه زنان در محیط خانه و حول هوش خانواده نیز مورد آزار و اذیت قرار گرفتند که حتی موارد از قبیل:  آزار و اذیت دیدن دختر توسط پدر و برادر اش دیده شده. اما در مقابل سکوت اختیار کردند  چون چرخه اقتصادی در دست مردان است و جای بود باش هم که مربوط  ایشان می شود و اگر زن از خانه  پرت شود جایی برای رفتن ندارد.

کم کاری دستگاه های عدلی و قضایی

نهاد های عدلی و قضایی کشور با تاسف در خیلی از قضایا نهایت کم کاری و کم توجه ای انجام می دهند، از جمله در امر رسیده‌گی به قضایای آزار جنسی ، چون این چنین قضایا برای این نهاد ها حتی  ارزش وقت قایل شدن را هم ندارند. که بدون تردید وجود فرهنگ مرد سالار و جامعه زن ستیز افغانی خود مانع رسیده‌گی به قضایای می گردد که مربوط زنان شود.  اگر کدام مورد هم  در این نهادها ثبت شده باشد، شخص قربانی نظر به اینکه یک زن است در پشت میز محکمه قرار خواهد گرفت و مجرم خوانده خواهد شد. پس چگونه یک زن که مورد خشونت قرار گرفته صدا بلند کند و خواهان عدالت شود.

پیامد سکوت زنان در مقابل آزار و اذیت جنسی

با درک عوامل سکوت زنان باید گفت که در صورت ادامه ی این سکوت،  پیامد های ناگواری نه تنها خود قربانیان این عمل پلید را تهدید می کند،  که برای سایرین نیز خطر آفرین است. 

از جمله به گستاخ شدن شخص متجاوز می توان اشاره کرد؛ هرگاه شخصی مورد اذیت و آزار جنسی قرار می گیرد و در مقابل سکوت اختیار می کند این عمل اش شخص متجاوز را گستاخ تر از قبل می سازد  و وی نه تنها  این عمل را مکررا انجام  می دهد که به دنبال صید های تازه هم می براید.  سکوت اگر مانند سایر تابو های که برای زنان افغانستانی وجود دارند شکستانده نشود، دیگر حتی دیدن  رویای یک جامعه برابر هم برای ما ناممکن است.

باید قربانی های آزار و اذیت  جنسی  تشویق و ترغیب  شوند،  تا سکوت شان را بشکنند و  در نهاد های  عدلی و قضایی،  ثبت شکایات نمایند. و در این زمینه وزارت زنان می تواند خیلی ها کمک کند و برنامه های انگیزشی را از طروق مختلف برای انگیزه دادن و حمایت از زنان برگذار کند. مثلا رسانه ها؛  نقش رسانه در این زمینه خیلی ها موثر میتواند باشد. وزارت زنان با هماهنگی رسانه ها برنامه های حمایوی و انگیزشی را برای زنان تقدیم نمایند تا قربانی چنین اعمال توانایی روحی و روانی را داشته باشد که بتواند شکایت نماید و سکوت بشکند.