تلویزیون‌های جهان عرب سال‌هاست صحنه بازنمایی جدال‌ها و تنش‌های سیاسی این منطقه هستند. برنامه‌های سیاسی این تلویزیون‌ها غالبا پرمخاطبند اما تماشای یک گفتگو بیش از صد میلیون بار در عرض چند روز که باعث جنجال‌های سیاسی و دیپلماتیک بین کشورهای منطقه میشود، همیشگی نیست.
این اما از عواقبِ گفتگویی است که هفته گذشته در طول شش قسمت از شبکه «العربیه» پخش شد. صهیب شرایر، مجری الجزایری «العربیه»، در استودیوی آن در امان، پایتخت اردن، پای صحبت رغد صدام حسین نشست: دختر بزرگ رئیس‌جمهور معدوم عراق که اکنون ۵۲ سال دارد و از محل زندگی‌اش در اردن سعی می‌کند در سپهر سیاسی جهان عرب جایگاهی برای خود دست و پا کند.
رغد در این گفتگوی طولانی، هم از عراق امروز و هم از خاطرات دوران کودکی گفت؛ هم از بزرگ شدن به عنوان دختر رئیس‌جمهور و هم از ماجرای تلخ زمانی‌که همسرش به دستور پدرش و برادر بزرگش اعدام شد. اما شاید یک جمله او بیش از همه جنجالی شد. او در پاسخ به این سوال آقای شرایر که آیا احتمال بازگشت خود به صحنه سیاست در عراق را می‌بیند یا خیر گفت: «کل شی وارد» یعنی «همه چیز ممکن» است.
احتمال بازگشتن خانواده صدام به سیاست عراق باعث اعتراض شدید بسیاری از نمایندگان مجلس عراق شد. وزارت خارجه عراق تحت فشاری که از سوی برخی نمایندگان مجلس وارد آمد، سفیران عربستان سعودی و اردن را فراخواند تا در مورد مصاحبه رغد هشدار دهد.
در دفاع از پدر
رغد متولد سال ۱۹۶۸ است؛ یک سال پیش از تولد او بود که که عراق به همراه سایر کشورهای عربی در جنگ تاریخی شش روزه از اسرائیل شکست خورد تا رویاهای بزرگ جنبش ناسیونالیسم عرب در فاجعه‌ای که به «النکسه» معروف شد نقش بر آب شود. اما رغد هنوز در بطن مادرش بود که عبدالرحمان عارف، رئیس‌جمهور وقت عراق که شکست تاریخی «النکسه» را با همتای مشهورتر مصری‌اش، جمال عبدالناصر، قسمت کرده بود در کودتای بی‌خونریزی ۱۷ ژوئیه به دست حزب بعث سرنگون شد. ریاست‌جمهوری به حسن البکر رسید و اما معاونت ریاست‌جمهوری هم به یکی از جاه‌طلب‌ترین بعثی‌های عراق رسید: صدام حسین ۳۱ ساله که دو سال پیش از آن انشعابی مهم در حزب بعث سازمان داده بود و بعثی‌های عراق را از حزب در قدرت در سوریه جدا کرده بود. حزب بعث دمشق حالا دست مارکسیست‌ها بود و حزب بعث بغداد می‌رفت تا به سازمانی امنیتی بدل شود که صدام جوان در آن نقشی کلیدی داشت.
هنگام کودتا، همسرِ جوان صدام، دخترداییاش ساجده طفلاح، باردار بود. او پیش از این دو پسر به نام‌های عدی و قصی به دنیا آورده بود که به ترتیب چهار و دو ساله بودند. فرزند بعدی اما اولین دختر صدام و ساجده شد.
حزب بعث عنوان «سوسیالیست» را لقب می‌کشید و قرار بود نماینده مدرن‌ترین ارزش‌ها باشد. خانواده صدام اما بسیار سنتی بود. ازدواج صدام با دخترداییاش توسط بزرگان فامیل سازمان داده شده بود و رغد در فضایی بزرگ شد که طایفه بزرگ تکریتی‌ها نقش مهمی در آن بازی می‌کرد.
رغد در گفتگوی اخیر از این گفت که چگونه در سن ۱۵ سالگی به عقد حسین کامل المجید در آمد، چهره ارتشی نزدیک به پدرش که ۱۴ سال از او بزرگ‌تر بود. رغد در فضای مردسالار خانواده صدام در بغداد و در کنار دو برادر قلدرش، عدی و قصی، بزرگ شد. او اما پس از پایان دبیرستان موفق شد با غلبه بر مخالفت همسرش وارد دانشگاه شود. در خانواده صدام، رغد به همراه دو خواهر کوچک‌ترش، رنا و حلا، به چهره‌ای تاثیرگذار بدل شد.
یکی از تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های گفتگوی هفته پیش آن‌جا است که رغد از ماجرای اختلاف بین پدر و شوهرش می‌گوید. در اثر این اختلاف بود که آقای المجید به همراه رغد (و همچنین برادرش که در عین حال به علت ازدواج با رنا، باجناغ او هم محسوب می شد) در سال ۱۹۹۵ به اردن گریختند. برادران المجید از خاک پادشاهی هاشمی اردن، که سنتا روابط نزدیکی با عراق داشت و در دوران جنگ ایران و عراق نیز از صدام حمایت کرده بود، وعده بازگشت به کشور و سرنگونی صدام را دادند. در نهایت اما کم‌تر از یک سال بعد به عراق بازگشتند و در میان ناباوری در یک درگیری خانوادگی کشته شدند. سال‌ها شایعه بوده که رغد همسرش را قانع کرده به عراق بازگردد و به او وعده داده که پدرش او را مجازات نخواهد کرد.
رغد در این گفتگو توضیح داد که پسر بزرگ صدام، عدی، نقشی کلیدی در کشته شدن شوهرش داشته و گفت این حرکت کل طایفه پدرش علیه دو مردی بوده که خائن نامیده شده بودند. آن‌چه بسیاری بینندگان را شگفت‌زده کرد این بود که رغد هنگام تعریف این ماجرا نه اشک ریخت و نه احساسات چندانی از خود نشان داد. او البته از افسوس خود هنگام کشته شدن همسرش گفت اما تاکید کرد که عشقی که برای پدرش داشته و دارد با هیچ احساسی قابل مقایسه نیست. او در ضمن از حکومت پدرش و کارنامه او دفاع کرد؛ اتفاقی که قطعا به مذاق هزاران نفر از مردم عراق که نقض گسترده حقوق بشر در زمان صدام را بخاطر دارند خوش نخواهد آمد.
سال‌های پس از اشغال
در زبان عربی معاصر واژه «احتلال» به معنی «اشغال» بار عاطفی خاصی دارد بخصوص که معمولا یادآور اشغال سرزمین‌های عربی به دست اسرائیل است. رغد در این گفتگو بارها از همین واژه در اشاره به حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ اشاره کرد و از روزهای سختی گفت که در آن او به همراه خانواده از کشور فراری شد و ابتدا به سوریه و سپس به اردن رفت جایی که پادشاهی خاندان هاشمی به او و سایر اعضای خانواده صدام و هزاران نفر از بعثی‌های سابق پناه داد. رغد تا همین امروز هم در امان زندگی می‌کند، شهری با حداقل ۱۲۰ هزار عراقی دور از وطن و صدها هزار فلسطینی‌تبار. در امان شاید بیش از هر جای دیگری در جهان می‌توان عکس و شمایل صدام حسین را در گوشه و کنار بازارها و بساطِ دستفروش‌ها و پشت ماشین‌ها پیدا کرد. بسیاری از صدام به عنوان مدافع آرمان فلسطین به نیکی یاد می‌کنند بخصوص آن ۲۰۰ هزار فلسطینی که در جریان جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس به ظن مدافع صدام بودن از کویت اخراج شدند و خیلی‌هایشان در امان خانه‌ای جدید یافتند.
دو برادر بزرگ خانواده، عدی و قصی، در جریان حمله آمریکا به عراق کشته شدند و رغد از آن روز به بعد بزرگ خانواده بوده است. او از امان نقش کلیدی در سازماندهی دفاع از پدرش در دادگاه داشت. در گفتگوی اخیر گفت اعدام پدرش در دسامبر ۲۰۰۶ تلخ‌ترین و سخت‌ترین لحظه زندگی‌اش بوده است.
در سال ۲۰۰۳ بیزاری عراقی‌ها از صدام حسین که کشورشان را به حال و روز بدی انداخته بود بسیار بود. اما در پی حمله آمریکا اوضاع این کشور روزهایی بسیار تاریک را به خود دیده است: جنگ‌های فرقه‌ای شیعه و سنی هزاران نفر را کشته است. جمهوری اسلامی این کشور را حیاط خلوت خودش ساخته. شاهد عروج داعش و نسل‌کشی و غائله پس از غائله بوده‌ایم.
در این سال‌ها رغد چه می‌کرد؟ بسیاری از افسران سابق ارتش بعثی که خود را وفادار به صدام می‌دیدند نقشی کلیدی در بنیانگذاری داعش داشتند. تصمیم «بعثی‌زدایی» که در پی اشغال آمریکا گرفته شد باعث شد هزاران نفر از چهره‌های حزب بعث بیکار شوند و همین بود که سر از گروهی مثل داعش درآوردند. مخالفین رغد مدعی هستند که او نیز از هر گروهی که علیه نظام جدید عراق دست به عمل زده دفاع کرده است؛ حتی داعش. در اوت ۲۰۱۴ که داعش به اوج خود می‌رسید هفته‌نامه آلمانی «آشپیگل» گزارشی با عنوان «مادرخوانده تروریسم» درباره رغد منتشر کرد و مدعی شد او به دنبال «انتقام»، میلیون‌ها دلار ثروت خود را در اختیار داعش گذاشته است. رانیا سلوم، نویسنده این گزارش، از زندگی لوکس رغد در امان نوشته بود: از بادی‌گاردهایش تا دیدار مکررش از «مشهورترین جراح زیبایی شهر برای عمل دماغ و سینه و سیاهی زیر چشم» و از این‌که «او مثل بسیاری از پیروان پدرش رویای بازگشت به قدرت را در سر دارد.»
رغد در گفتگوی اخیر سعی کرده تصویر دیگری از خود بدهد. او مدت‌ها است با حضور در توئیتر حضوری حساب‌شده در صحنه سیاست دارد. او در این گفتگو هم با حمله به این‌که چطور نیروهای جمهوری اسلامی از خلا موجود در عراق استفاده کردند تا جای پای خود را محکم کنند حرف دل خیلی عراقی‌ها را زد. بخصوص آن‌جا که گفت: «ایرانی‌ها در پی فقدان قدرت واقعی به عراق تعدی کرده‌اند.»
جمله «کل شی وارد» رغد اما پاسخی سریع در بغداد یافته است. مقتدی صدر، رهبر جریان صدریست‌ها، تاکید کرد که در عراق جایی برای بازگشت خانواده صدام نیست. او گفت: «ما کشتارهای صدام و گورهای دسته‌جمعی و قطع گوش و دست را بخاطر داریم.» مقتدی از مجلس و دولت عراق خواست تا کمیسیون بعثی‌زدایی را فعال کنند و جلوی بازگشت امثال رغد را بگیرند.
صدر این حرف‌ها را در آستانه انتخابات امسال می‌زند. عراق اکنون در برهه‌ای تاریخی است: مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر کنونی، پس از ایاد علاوی (که حضوری موقت داشت) اولین نخست‌وزیر غیراسلام‌گرای دوران پساصدام محسوب میشود؛ اولین نخست‌وزیری که سعی کرده مقابل نفوذ جمهوری اسلامی بایستد و روابط متناسب عراق با تمام کشورهای منطقه را استوار کند. کاظمی و مقتدی صدر و بقیه رقبا اما در ماه اکتبر امسال در حالی عازم انتخابات سرنوشت‌ساز می‌شوند که سایه چهره‌های گذشته پرماجرای عراق همچنان بر سر این کشور سنگینی می‌کنند.
