در طی ده سال گذشته، هیچ تکنولوژی جدیدی به اندازه بیت‌کوین در سراسر دنیا شهرت پیدا نکرده است. این پول دیجیتال در طی این مدت توانسته است در مقاطعی ارزش هر سکه خود را از صفر به چند ده هزار دلار برساند. همین مساله، افراد زیادی را از سراسر دنیا جذب بیت‌کوین کرده است. پیدایش بیت‌کوین، سبب ایجاد دید جدیدی نسبت به سیستم‌های مالی، مدیریتی و تصمیم‌گیری در دنیا شده است و همین موضوع، ایجاد بیش از ۱۰ هزار ارز دیجیتال در حوزه‌های مختلف را ممکن کرده است. اما بیت کوین چیست و چه کاربردی دارد. در این مقاله می‌خواهیم به ساده‌ترین شکل ممکن فناوری ایجاد بیت‌کوین، دلیل ارزشمندی، نحوه کار، ویژگی‌های اساسی و روش خرید و فروش آن را آموزش دهیم.
بیت کوین چیست ؟
یک پاسخ ساده به سوال بیت کوین چیست را می‌توان با مقایسه آن با پول‌های رایج به دست آورد. از این منظر، بیت‌کوین همانند ارزهایی مثل «دالر» و «یورو»، پول است و کارکردی مشابه برای انتقال ارزش را دارد. اما بین بیت‌کوین و ارزهای فیات دو تفاوت عمده وجود دارد. تفاوت اول در «منشا ایجاد» و تفاوت دوم در «ماهیت» آن است. برخلاف ارزهای رایج که توسط بانک‌های مرکزی هر کشور ایجاد می‌شوند، بیت‌کوین به وسیله دستگاه‌های محاسباتی و در طی یک فرآیند از پیش تعریف شده ایجاد میشود. همچنین برخلاف پول‌های رایج که به دو صورت فیزیکی و دیجیتال وجود دارند، بیت‌کوین تنها به صورت دیجیتال موجود است.
با توجه به این که گفتیم بیت‌کوین توسط دستگاه‌های محاسباتی تولید میشود، یک تفاوت عمده هم می‌توان برای بیت‌کوین با پول رایج در نظر گرفت و آن، نحوه تایید و ثبت تراکنش‌ها است. تراکنش‌های مالی با پول‌های رایج توسط بانک‌های مرکزی هر کشور یا سیستم‌های بانکی بین‌المللی تایید و ثبت می‌شوند. با توجه به این که در بیت‌کوین این سازمان مرکزی وجود ندارد، وظیفه تایید، ثبت و نگهداری تراکنش‌ها نیز بر عهده دستگاه‌های محاسباتی است. بنابراین، این دستگاه‌ها هم تولید‌کننده بیت‌کوین و هم تاییدکننده و نگهدارنده تراکنش‌های آن هستند.
با این توضیحات، به احتمال زیاد سوالات متعددی در ذهن شما ایجاد شده است. این دستگاه‌های محاسباتی متعلق به چه کسی است؟ تولید بیت‌کوین و تایید و ثبت تراکنش‌ها به چه روش انجام میشود؟ ارزش بیت‌کوین از چه چیزی نشات می‌گیرد؟ با وجود نسخه دیجیتال و فیزیکی پول‌های فیات، چه نیازی به ایجاد بیت‌کوین هست؟ در ادامه این مقاله تک‌تک این سوالات و سوالات مشابه را پاسخ خواهیم داد.
دلیل ایجاد بیت کوین چیست ؟
در بخش قبل و در پاسخ به سوال بیت کوین چیست به تفاوت‌های آن با پول رایج اشاره کردیم اما به دلیل ایجاد بیت‌کوین اشاره‌ای نشد. سوال بسیاری از افرادی که تازه با بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال آشنا شده‌اند این است که با وجود پول‌های رایج، چه دلیلی برای ایجاد بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال وجود دارد. پاسخ این سوال را باید در مفهوم «غیرمتمرکز بودن» جستجو کرد.
پیدایش بیت‌کوین به اواخر سال ۲۰۰۸ و سال ۲۰۰۹ برمی‌گردد که درست بعد از بحران مالی جهانی است. «ساتوشی ناکاموتو» (Satoshi Nakamoto) خالق مرموز بیت‌کوین، در سال ۲۰۰۸ با انتشار مقاله‌ای، خبر از نوع جدیدی از پول دیجیتال به نام بیت‌کوین داد. در این مقاله که به آن «وایت‌پیپر» (Whitepaper) نیز گفته میشود، سازوکار این سیستم پولی جدید ارائه شده بود و در سال ۲۰۰۹ ساتوشی سیستم مبتنی بر مقاله خود را ساخت و به دنیا ارائه کرد. بیت‌کوین خود را این‌گونه معرفی می‌کند: «بیت‌کوین نسخه‌ای از پول الکترونیک هست که به افراد این امکان را می‌دهد که به صورت کاملا همتا-به-همتا و بدون هیچ واسطه مالی پرداخت آنلاین داشته باشند».
با این تعریف، می‌توان متوجه شد که هدف اصلی ایجاد بیت‌کوین حذف واسطه‌ها از تراکنش‌های مالی است. اما حذف واسطه مالی چه سودی دارد؟ برای پاسخ به این سوال نیاز است به چند مورد از ویژگی‌های سیستم بانکی اشاره کنیم. در سیستم بانکی جدید، ارزهای فیات به پشتوانه طلا یا سایر اقلام با ارزش ذاتی تولید نمی‌شوند. تولید پول در این سیستم، کاملا بر عهده دولت‌ها و به پشتوانه قدرت اقتصادی کشور و اعتماد مردم به آن سیستم است.
بنابراین، ارزش پول در این سیستم قراردادی است و هیچ ارزش ذاتی ندارد. در این سیستم، تنوع پولی نیز وجود ندارد و هر کشوری یک ارز را تولید و از آن استفاده می‌کند. قدرت اقتصادی در سیستم بانکداری کاملا دست دولت‌ها است و هر زمان که آن‌ها بخواهند، می‌توانند پول جدید تولید کنند و با این کار اقتصاد را دگرگون کنند. معمولا این تغییر به نحوی است که به ضرر عموم مردم تمام میشود.
با این توضیحات، می‌توان بزرگترین مشکل سیستم بانکی را تمرکز قدرت در آن دانست. دولت با توجه به قدرتی که دارد می‌تواند با چاپ پول جدید، ارزش دارایی‌های افراد را تحت تاثیر قرار دهد و افراد عادی هیچ کنترلی بر این روند ندارند. علاوه بر این، تمامی تراکنش‌های مالی تنها توسط سیستم بانکی تایید و ثبت میشود. این اتفاق نتایجی دارد که چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها به صورت زیر است.
حال اگر دوباره به سوال بیت کوین چیست برگردیم، می‌توان این‌گونه توضیح داد که بیت‌کوین، یک سیستم مالی جدید است که در آن، افراد بدون نیاز به حضور واسط مالی، در هر زمان و مکان می‌توانند به صورت همتا-به-همتا انتقال پول داشته باشند. این سیستم توسط تکنولوژی‌ها و قوانینی ایجاد شده است که امنیت آن را تامین می‌کند و امکان «خرج مضاعف» (Double spend) را حذف می‌کند.
پشتوانه بیت کوین چیست ؟
در بخش دلیل ایجاد بیت کوین چیست گفته شد که پول‌های رایج امروزی، پشتوانه دارایی‌های فیزیکی مثل طلا و نقره و نفت ندارند و پشتوانه آن‌ها، اقتصاد هر کشور و اعتماد مردم به آن است. حال این سوال پیش می‌آید که پشتوانه بیت کوین چیست و چه کسی ارزشمندی آن را تامین می‌کند. بیت‌کوین، توسط فرد یا گروه مرموزی به اسم «ساتوشی ناکاموتو» ایجاد شده است اما این فرد یا گروه، هیچ نقشی در ارزشگذاری بیت‌کوین ندارند. همانطور که قبلا گفته شد، ساخت بیت‌کوین و ثبت و تایید تراکنش‌های آن توسط دستگاه‌های محاسباتی انجام میشود. این دستگاه‌ها نیز نقشی در ارزشگذاری بیت‌کوین ندارند.
با توجه به موارد مطرح شده، بیت‌کوین همانند ارزهای فیات رایج بدون هیچگونه پشتوانه دارایی‌های فیزیکی ایجاد شده است. از طرفی، دولت‌ها و سازمان‌های خصوصی نیز نقشی در آن ندارند و اعتماد مردم به بیت‌کوین متکی به هیچ سازمان و نهادی نیست. یعنی ما با پولی مواجه هستیم که نه پشتوانه دارایی‌های فیزیکی دارد و نه دولت‌ها و سازمان‌ها از آن حمایت می‌کنند. با این شرایط منطق حکم می‌کند که کسی به دنبال خرید و فروش و استفاده از بیت‌کوین نباشد اما، نه تنها این اتفاق نمی‌افتد بلکه در طی زمان شاهد هستیم که قیمت بیت‌کوین دائما در حال افزایش است.
دلیل این اتفاق را می‌توان در ویژگی‌های خاص شبکه بیت‌کوین جست‌وجو کرد. در ادامه، ویژگی‌های شبکه بیت‌کوین را توضیح می‌دهیم. این ویژگی‌ها سبب شده‌اند که بسیاری از افراد در سرتاسر دنیا به این سیستم مالی اعتماد کنند و از آن برای خرید و فروش و سرمایه‌گذاری استفاده کنند.
غیرمتمرکز بودن
همانطور که در بخش‌های قبل گفته شد، مهم‌ترین خصیصه بیت‌کوین، غیرمتمرکز بودن آن است. اگرچه هیچ دولت و سازمانی پشتیبان این ارز نیست و ممکن است قیمت آن به دلیل افزایش عرضه و تقاضا، نوسانات زیادی در خود داشته باشد، اما در عوض هیچ سازمان یا دولتی نیز توانایی دستکاری یا حذف اطلاعات بیت‌کوین را ندارد. این مساله باعث میشود دولت‌ها نتوانند هر زمان که می‌خواهند پول جدید چاپ کنند و یا افراد را از نقل و انتقال پول محروم کنند. ارائه بیت‌کوین درست پس از بحران مالی ۲۰۰۸ و درست در زمانی که عموم مردم از سیستم‌های متمرکز مالی ناامید شده بودند، باعث جذب بسیاری از آن‌ها به استفاده از سیستم مالی غیرمتمرکز بیت‌کوین شد.
علاوه بر این مساله، سیستم متمرکز در کارکرد روزانه خود نیز دچار اشکالات متعدد است. به عنوان نمونه بارها اتفاق افتاده است که سیستم‌های بانکی به دلایل متعددی وصل نباشند و کار اشخاص معطل همین مساله باشد. برای بسیاری از کارهای بانکی، شما نیاز به حضور فیزیکی در بانک دارید و در برخی مواقع، حساب‌های شما به دلایل متعددی از طرف بانک مسدود میشود. هیچ کدام از این مشکلات و مشکلات مشابه در سیستم غیرمتمرکز رخ نمی‌دهد و شما می‌توانید آزادانه، از هر کجای دنیا و در هر زمانی به هر شخصی در هر نقطه‌ای از دنیا و در کمترین زمان ممکن، پول انتقال دهید.
شفافیت در تراکنش‌ها
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم شبکه بیت‌کوین شفافیت آن است. تمامی تراکنش‌هایی که در شبکه بیت‌کوین انجام می‌شوند قابل ردیابی هستند. تمامی این تراکنش‌ها توسط تمامی اعضای شبکه قابل مشاهده است. البته این به معنی شناسایی هویت افراد نیست. در واقع در این حالت، آدرس‌های گیرنده و فرستنده بیت‌کوین هستند که برای همه نمایش داده می‌شوند اما هیچگونه احراز هویتی در هنگام ایجاد کیف پول وجود ندارد. لذا مشخص نیست که این تراکنش‌ها مربوط به چه کسی در دنیای واقعی است.
این قضیه می‌تواند ظن استفاده از بیت‌کوین برای مقاصد غیرقانونی و پولشویی را ایجاد کند. با توجه به این‌که برای تبدیل بیت‌کوین به پول رایج از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده میشود و این صرافی‌ها از کاربران احراز هویت انجام می‌دهند. بنابراین، در چنین شرایطی امکان پیگیری هویت افراد نیز وجود خواهد داشت. فرضیه غالب این است که با گسترش استفاده از بیت‌کوین در تعاملات عمومی، دیگر نیازی به تبدیل این پول به ارز فیات نخواهد بود و تراکنش‌ها به صورت مستقیم بین خریدارها و فروشنده‌ها انجام میشود. امروزه دستگاه‌های خودپرداز بیت‌کوین و همچنین سامانه‌های پرداخت آنلاین با استفاده از بیت‌کوین در بسیاری از شرکت‌ها و کشورها استفاده می‌شوند.
