دو دانشمند توسعه دهنده هوش مصنوعی برنده نوبل فیزیک ۲۰۲۴ شدند

جان هاپفیلد و جفری هینتون برای کشفیات و ابداعات‌شان در زمینه شبکه‌های عصبی مصنوعی برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۲۴ شدند.

آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم که برندگان نوبل فیزیک را انتخاب می‌کند با اعلام اسامی آنها، گفت کشفیات این دو پژوهشگر در توسعه «یادگیری ماشین» با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی بسیار تاثیرگذار بوده است.

در بیانیه کمیته نوبل آمده است که برندگان امسال از ابزارهای فیزیک برای توسعه روش‌هایی استفاده کرده‌اند که پایه و اساس توانمند‌سازی یادگیری ماشین در دوران کنونی است.

پروفسور هبنتون، پژوهشگر بریتانیایی-کانادایی که در مواردی از او به عنوان «پدر هوش مصنوعی» نام برده شده، گفته است از شنیدن این خبر «مات و مبهوت» شده است.

او که قبلاً در مورد خطرات ماشین‌هایی که ممکن است از انسان‌ها پیشی بگیرند هشدار داده بود، در سال ۲۰۲۳ میلادی از شرکت گوگل استعفا داد.

جان هاپفیلد، پژوهشگر آمریکایی ۹۱ سال دارد و استاد دانشگاه پرینستون است. او در شبکه عصبی مصنوعی یک «تداعی حافظه» ایجاد کرده است که می‌تواند تصاویر و انواع دیگر الگوها را ذخیره و بازسازی کند.

جفری هینتون، ۷۶ ساله و استاد دانشگاه تورنتو در کانادا، روشی را ابداع کرد که می‌تواند مستقلا ویژگی‌های مشخصی را در داده‌ها تشخیص دهد و کارهایی مانند شناسایی عناصر خاص در تصاویر را انجام دهد.

ارزش نقدی این جایزه ۱۱ میلیون کرون سوئد (حدود یک میلیون و ۶۰ هزار دلار) است که بین این دو نفر تقسیم می‌شود.

یادگیری ماشین در صنعت هوش مصنوعی بسیار مهم است زیرا نحوه برنامه‌ریزی یک کامپیوتر برای تولید اطلاعات را توسعه می‌دهد.

طیف وسیعی از فناوری امروزه، از نحوه جستجوی اینترنت گرفته تا ویرایش عکس در تلفن‌هایمان براساس همین یادگیری کار می‌کند.

پروفسور هینتون می‌گوید در هتلی با «اینترنت بد» در کالیفرنیا بوده که از این خبر اطلاع یافته است. او دقایقی بعد از انتشار این خبر از سوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد در تماس تلفنی با این آکادمی گفت: «اصلاً نمی‌فهمیدم که چنین اتفاقی خواهد افتاد. خیلی متعجب شدم.

این آکادمی برخی از پیشرفت‌ها در نتیجه فعالیت این دو دانشمند را از جمله بهبود مدل‌سازی اقلیمی، توسعه سلول‌های خورشیدی و تجزیه و تحلیل تصاویر پزشکی را اعلام کرد.

نقش هوش مصنوعی و نگرانی از آینده

تحقیقات پیشگامانه پروفسور هینتون در مورد شبکه‌های عصبی مصنوعی راه را برای برنامه‌های هوش مصنوعی مثل «چت‌جی‌پی‌تی» باز کرد.

در هوش مصنوعی، شبکه‌های عصبی سیستم‌هایی است که در نحوه یادگیری و پردازش اطلاعات شبیه مغز انسان عمل می‌کند. این شبکه‌ها هوش مصنوعی را، مثل انسان قادر به یادگیری از تجربه گذشته می‌کند که به این روند «یادگیری عمیق» می‌گویند.

پروفسور هینتون درباره پیشرفت شبکه‌های عصبی مصنوعی گفت: «این مانند انقلاب صنعتی خواهد بود. اما به جای این که از توانایی‌های فیزیکی ما جلوتر برود، از توانایی‌های فکری ما فراتر خواهد رفت.»

او اما گفت که در مورد آینده نیز نگرانی‌هایی دارد. ‌

از او پرسیده شد که آیا همان طور که سال گذشته به یک خبرنگار گفته بود، واقعاً از کارنامه خود در زندگی پشیمان است. او در پاسخ، گفت که اگر دوباره زندگی کند همین کارها را انجام خواهد داد. او افزود: «اما من نگران هستم که پیامدهای کلی این امر منجر به به‌وجود آمدن سیستم‌هایی هوشمندتر از ما شود و در نهایت این سیستم‌ها ممکن است کنترل امور را به دست بگیرند.»

او همچنین گفت که در حال حاضر از برنامه‌ هوش مصنوعی «چت‌جی‌پی‌تی۴» برای بسیاری از موارد استفاده می‌کند اما همیشه پاسخ درست دریافت نمی‌کند.

کمیته جایزه نوبل گفت که نتیجه کار این دو دانشمند به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده است، از جمله استفاده از برنامه‌های ترجمه و امکان تشخیص چهره در برنامه‌های مختلف ابزار هوشمند.

با این حال الن مونز، رئیس کمیته نوبل فیزیک، گفت: «توسعه سریع آن نگرانی‌هایی را در مورد آینده ما نیز ایجاد کرده است.»

نگرانی‌های ایمنی و شغلی

اوایل سال جاری میلادی پروفسور هینتون، در مصاحبه‌ای با برنامه نیوزنایت بی‌بی‌سی گفت که دولت بریتانیا باید یک «حقوق پایه همگانی» برای مقابله با تاثیر هوش مصنوعی بر نابرابری شغلی ایجاد کند. او گفته بود نگران است که هوش مصنوعی جای بسیاری از شغل‌ها را بگیرد.

او گفته بود در حالی که هوش مصنوعی بهره‌وری و ثروت را افزایش می‌دهد، اما درآمد آن نصیب ثروتمندان می‌شود و نه افرادی که شغل‌شان از دست می‌رود و این برای جامعه بسیار بد خواهد بود.

در همان مصاحبه، او همچنین گفت که تحولات سال گذشته نشان داد که دولت‌ها تمایلی به مهار استفاده نظامی از هوش مصنوعی ندارند، در حالی که رقابت برای توسعه سریع محصولات ممکن است باعث شود که شرکت‌های فناوری «تلاشی کافی برای خطرزدایی و ایمنی انجام ندهند».

او پیش‌بینی کرده بود که ممکن است بین پنج تا بیست سال آینده ما درگیر مشکلات هوش مصنوعی و تلاش آن برای به دست گرفتن کنترل خواهیم بود.