بررسی وضعیت کنونی افغانستان در پولند: واکاوی چالش‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی
نشست علمی به ابتکار و میزبانی مشترک دانشگاه یاگیلونیا و آکادمی علوم پولند تحت عنوان “بررسی وضعیت افغانستان” با حضور جمعی از دانشگاهیان و پژوهشگران پولندی و افغانستانی بتاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۴ برگزارشد.
دکتر ماتیئوش کواگیش، استاد دانشکده ایران‌شناسی دانشگاه یاگیلونیا و از برگزارکنندگان این نشست، هدف آن را بررسی وضعیت کنونی افغانستان در بخش‌های مختلف و پیامدهای آن بر کشورهای منطقه و جهان عنوان کرد. وی اظهار داشت که تاریخ مطالعات افغانستان‌شناسی در لهستان سابقه‌ای طولانی دارد، اما تغییرات اخیر در افغانستان نیازمند بررسی و مرور هم‌زمان است. همچنین، وی افزود که تلاش دارند در آینده نیز نشست‌های مشابهی با محوریت افغانستان برگزار کنند.
در همین راستا، آقای مارچین کژیژانوفسکی، که سابقه خدمت در افغانستان را به‌عنوان دیپلمات دارد و اکنون به‌عنوان پژوهشگر مسائل افغانستان فعالیت می‌کند، یکی از سخنرانان این نشست بود. وی درباره نظام طالبان با استناد به کتاب عبدالحکیم حقانی، قاضی‌القضات طالبان، توضیحاتی ارائه داد و گفت: “نظام کنونی طالبان تا مدت زیادی بدون یک سند مکتوب که بتوان ساختار و نوعیت آن را بر اساس آن بررسی کرد، ادامه داشت تا اینکه آقای حقانی کتاب خود را منتشر کرد. این کتاب ما را تا حد قابل توجهی با نوعیت نظام و دید طالبان نسبت به حکومت‌داری آشنا می‌سازد.” وی افزود: “هرچند طالبان تمایل ندارند نظام خود را با جمهوری اسلامی ایران مقایسه کنند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ابعاد مختلف از نظام جمهوری اسلامی الگوبرداری کرده‌اند.”
این پژوهشگر پولندی همچنین اظهار داشت که وضعیت پیچیده کنونی افغانستان نیازمند مطالعه و فهم عمیق است؛ با این حال، به‌دلیل محدودیت‌های جدی در اطلاع‌رسانی و نبود منابع، این امر تا حدودی دشوار است.
دکتر الکساندر گواگوفسکی، استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل جنوب آسیا، یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. وی در خصوص تأثیر جنگ‌ها بر علاقه علمی لهستان به افغانستان صحبت کرد و گفت: “جنگ‌های طولانی‌مدت، فرصت‌های پژوهشی و دسترسی به منابع دست اول در افغانستان را برای پژوهشگران لهستانی به‌شدت محدود کرده، در حالی که پیش از آن روابط بسیار مؤثر و مفیدی در این زمینه وجود داشت.” وی همچنین تأکید کرد که اکثر پژوهشگران لهستانی به‌دلیل شرایط داخلی افغانستان و تبعیت از برخی کشورها، عمدتاً به مسائل سیاسی و امنیتی علاقه نشان می‌دهند، در حالی که فرصت‌های زیادی در زمینه‌های فرهنگ، زبان، مردم‌شناسی، منابع طبیعی و اقتصاد در افغانستان وجود دارد.
بسم‌الله تابان، پژوهشگر مسائل امنیتی و دانشجوی مقطع دکترای مطالعات امنیتی نیز به‌عنوان یکی از سخنرانان در این نشست حضور داشت. وی درباره وضعیت پیچیده افغانستان و نقض گسترده حقوق بشر، تروریسم و تهدیدات امنیتی صحبت کرد و گفت: “وضعیت کنونی افغانستان به مرکزی برای تجمع گروه‌های تروریستی تبدیل شده و زمینه‌ای امن برای احیای مجدد گروه‌هایی مانند القاعده فراهم کرده است.” آقای تابان افزود: “طالبان افغانستان را به معنای واقعی به زندانی برای مردم این کشور، به‌ویژه زنان، تبدیل کرده و انتقام‌جویی از نیروهای امنیتی و دفاعی را به‌عنوان یک استراتژی روزانه اجرا می‌کنند.” به باور وی، طالبان یک روایت و ایدئولوژی است که تداوم و ترویج آن برای جامعه بشری خطرناک بوده و به وضوح در پی گسترش و صدور تروریسم به جهان است. وی همچنین اضافه کرد که طالبان با یکدست‌سازی قوانین و ساختار نظام خود از لحاظ مذهبی و قومی، در تلاشند تا گروه‌های قومی آسیب‌پذیر مانند هزاره‌ها و گروه‌های مذهبی مانند هندوها و سیک‌ها را به‌طور ساختاری از جامعه حذف کنند.
پروفسور دکتر یاگودا پستروسینکا، یکی از اساتید باسابقه در زمینه افغانستان‌شناسی در لهستان که سابقه زندگی در افغانستان را نیز دارد، تحت عنوان “چهارراه‌ها و بیراهه‌های افغانستان‌شناسی” سخنرانی کرد و گفت: “برای درک دقیق افغانستان، باید به لایه‌های مختلف اجتماعی آن با دقت نگاه کنیم.” وی با اشاره به وضعیت هزاره‌ها در افغانستان و ارتباط با عیسی غرجستانی، یکی از نویسندگان مرتبط با هزاره‌ها در دوره‌های گذشته، اظهار داشت: “وضعیت فرهنگی و سیاسی این مردم در افغانستان نیازمند مطالعه جداگانه و شناخت دقیق است و نمی‌توان با بررسی سایر بخش‌های افغانستان، وضعیت هزاره‌ها را نیز فهمید.”
در پایان این نشست، بحث‌های طولانی میان شرکت‌کنندگان، که عمدتاً دانشجویان دانشگاه‌ها در مقاطع مختلف بودند، صورت گرفت و برگزاری چنین نشست‌هایی برای درک دقیق از وضعیت افغانستان مفید تلقی شد و بر تداوم آن تأکید شد.
