وب ۲ و وب ۳ دو نسل متفاوت از اینترنت هستند که اهداف، معماری و نحوه استفاده از داده‌ها در آن‌ها کاملاً متفاوت است. این دو نسل نشان‌دهنده تغییرات اساسی در نحوه تعامل کاربران با اینترنت و کنترل اطلاعات و داده‌ها هستند. در این مقاله، تفاوت‌های کلیدی این دو نسل از اینترنت را با مثال‌های عملی بررسی می‌کنیم.
۱٫ تعریف وب ۲ و وب ۳
وب ۲:
وب ۲، که از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی معرفی شد، به‌عنوان نسل دوم اینترنت شناخته می‌شود. در این نسل، اینترنت از حالت ایستا (وب ۱) به یک محیط پویا و تعاملی تبدیل شد. کاربران در وب ۲ می‌توانند محتوا تولید کنند، با دیگران تعامل داشته باشند و از پلتفرم‌هایی که شرکت‌های بزرگ ارائه می‌دهند استفاده کنند.
مثال‌ها: فیسبوک، اینستاگرام، یوتیوب، ویکی‌پدیا.
وب ۳:
وب ۳ (Web 3.0)، نسل سوم اینترنت است که بر غیرمتمرکزسازی، مالکیت داده توسط کاربران، و استفاده از فناوری‌های جدید مانند بلاکچین و هوش مصنوعی تمرکز دارد. هدف وب ۳ کاهش وابستگی به واسطه‌ها و شرکت‌های بزرگ و ایجاد اینترنتی با حاکمیت کاربرمحور است.
مثال‌ها: پلتفرم‌های غیرمتمرکز مانند Uniswap، NFTها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps)dAppsl
۲٫ کنترل داده‌ها
در وب ۲:
در وب ۲، شرکت‌های بزرگ مانند گوگل، فیسبوک، و آمازون مالک داده‌های کاربران هستند. کاربران برای استفاده از خدمات رایگان، داده‌های شخصی خود را در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌دهند که اغلب برای تبلیغات یا فروش به طرف‌های دیگر استفاده می‌شود.
مثال: فیسبوک اطلاعات کاربران را برای هدف‌گذاری تبلیغاتی استفاده می‌کند.
در وب ۳:
در وب ۳، کاربران مالک داده‌های خود هستند و کنترل کاملی بر نحوه استفاده از آن دارند. این داده‌ها در بلاکچین ذخیره می‌شود و فقط با اجازه خود کاربر می‌توان به آن دسترسی داشت.
مثال: کاربران می‌توانند از طریق پلتفرم‌هایی مانند Atala PRISM (کاردانو) هویت دیجیتال خود را مدیریت کنند.
۳٫ معماری و تمرکززدایی
در وب ۲:
وب ۲ مبتنی بر سیستم‌های متمرکز است. داده‌ها و سرویس‌ها در سرورهای مرکزی متعلق به شرکت‌های بزرگ ذخیره می‌شوند. این سیستم‌ها به یک نقطه مرکزی وابسته هستند و در صورت مشکل در سرورها یا سیاست‌های شرکت، خدمات تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
مثال: اگر سرورهای فیسبوک دچار مشکل شوند، دسترسی به پلتفرم مختل می‌شود.
در وب ۳:
وب ۳ مبتنی بر غیرمتمرکزسازی است. داده‌ها در شبکه‌ای از نودها (Node) ذخیره می‌شوند که امکان خرابی متمرکز را کاهش می‌دهد. همچنین، تصمیم‌گیری‌ها به‌صورت غیرمتمرکز و معمولاً از طریق سیستم‌های حاکمیت جمعی انجام می‌شود.
مثال: در بلاکچین اتریوم، تراکنش‌ها توسط شبکه‌ای از نودها تأیید می‌شوند.
۴٫ شفافیت و امنیت
در وب ۲:
سیستم‌های وب ۲ معمولاً شفافیت کمی دارند. کاربران نمی‌توانند ببینند که چگونه داده‌هایشان ذخیره یا استفاده می‌شود. امنیت نیز وابسته به سیاست‌های شرکت‌ها و سیستم‌های متمرکز است که می‌تواند هدف حملات سایبری قرار گیرد.
مثال: افشای داده‌های کاربران فیسبوک در رسوایی Cambridge Analytica.
در وب ۳:
وب ۳ شفافیت بالایی دارد، زیرا تمام تراکنش‌ها و داده‌ها در بلاکچین ثبت می‌شوند و قابل مشاهده هستند. امنیت نیز از طریق رمزنگاری و ساختار غیرمتمرکز تضمین می‌شود.
مثال: تراکنش‌های بیت‌کوین عمومی و قابل مشاهده در بلاکچین هستند.
۵٫ تعامل اقتصادی
در وب ۲:
مدل اقتصادی وب ۲ مبتنی بر تبلیغات و فروش داده‌ها است. کاربران معمولاً از خدمات رایگان استفاده می‌کنند، اما با ارائه داده‌های خود به شرکت‌ها هزینه غیرمستقیم می‌پردازند.
مثال: یوتیوب از تبلیغات درآمد کسب می‌کند و تنها درصد کمی از آن را به تولیدکنندگان محتوا می‌دهد.
در وب ۳:
وب ۳ از توکن‌ها و ارزهای دیجیتال برای تعامل اقتصادی استفاده می‌کند. کاربران می‌توانند مستقیماً از فعالیت‌های خود درآمد کسب کنند بدون اینکه واسطه‌ای در کار باشد.
مثال: در پلتفرم غیرمتمرکز Mirror، نویسندگان می‌توانند مقالات خود را بفروشند و درآمد مستقیماً به کیف پول دیجیتال آن‌ها ارسال شود.
۶٫ نقش هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
در وب ۲:
وب ۲ از هوش مصنوعی برای بهبود تجربه کاربری و هدف‌گذاری تبلیغاتی استفاده می‌کند. این فرایند معمولاً توسط شرکت‌ها کنترل می‌شود.
مثال: الگوریتم‌های پیشنهاددهنده یوتیوب و نتفلیکس.
در وب ۳:
هوش مصنوعی در وب ۳ به‌طور غیرمتمرکز عمل می‌کند و برای ایجاد تجربه‌های کاربری شخصی‌سازی‌شده بدون کنترل متمرکز استفاده می‌شود.
مثال: استفاده از هوش مصنوعی در شبکه Ocean Protocol برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به‌صورت ایمن و خصوصی.
۷٫ اقتصاد دیجیتال و NFTها
در وب ۲:
در وب ۲، دارایی‌های دیجیتال معمولاً تحت مالکیت شرکت‌ها هستند. به‌عنوان مثال، اگر بازی یا محتوایی خریداری کنید، مالکیت آن محدود به حساب کاربری شما است و نمی‌توانید آن را به دیگری منتقل کنید.
مثال: خرید آیتم‌های درون بازی در Fortnite که فقط در حساب شما قابل استفاده است.
در وب ۳:
وب ۳ امکان مالکیت واقعی دارایی‌های دیجیتال از طریق NFTها را فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند این دارایی‌ها را بفروشند یا منتقل کنند.
مثال: خرید و فروش آثار هنری دیجیتال به‌صورت NFT در OpenSea.
جمع‌بندی: آینده اینترنت
وب ۲ و وب ۳ نشان‌دهنده دو رویکرد متفاوت به اینترنت هستند. وب ۲ با تمرکز بر تعاملات اجتماعی و محتوای تولیدشده توسط کاربر، انقلابی در نحوه ارتباطات ایجاد کرد، اما کنترل داده‌ها در دست شرکت‌های بزرگ باقی ماند. در مقابل، وب ۳ با استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاکچین و هوش مصنوعی، به دنبال ایجاد اینترنتی غیرمتمرکز و کاربرمحور است که در آن مالکیت و حاکمیت به دست کاربران بازگردد.
تفاوت‌های اصلی وب ۲ و وب ۳ در یک نگاه
وب ۳ نویدبخش آینده‌ای است که در آن کاربران قدرت بیشتری برای کنترل داده‌ها، دارایی‌ها و تعاملات خود دارند. این تغییر نه‌تنها در تکنولوژی، بلکه در نحوه ارتباط ما با اینترنت و اقتصاد دیجیتال تأثیرگذار خواهد بود.
